مشاوره مدیریت
مشاوره مدیریت از جمله حوزه‌هایی است که طی سال‌های اخیر در ایران رونق چشمگیری را تجربه کرده است. این رشته به شکل رسمی در دنیا بیش از یک قرن سابقه دارد و تقریباً در تمام این مدت هم در حال رشد بوده است.
اصطلاح مشاوره مدیریت مجموعه‌ی گسترده‌ای از فعالیت‌های مرتبط با کسب و کار را پوشش می‌دهد. مشاوران مدیریت در زمینه‌‌‌های مختلف از جمله استراتژی، فروش، تحقیقات بازار، منابع انسانی، بهبود عملکرد، بازاریابی دیجیتال، مدیریت مالی، برندینگ، صادرات و واردات، ایمنی، فناوری اطلاعات و تحول دیجیتال فعالیت می‌کنند.
تعریف مشاوره مدیریت | نقش مشاور مدیریت چیست؟
پیتر بلاک در کتاب مشاوره مدیریت خود مشاور را چنین تعریف می‌کند:
مشاور فردی است که می‌تواند تا حدی روی یک فرد، گروه یا سازمان تأثیر بگذارد، اما از قدرت مستقیم برای ایجاد تغییر یا اجرای برنامه‌های مد نظر خود برخوردار نیست.
بنابراین تفاوت اصلی مدیر و مشاور در این‌جاست که «مسئولیت اقدام» نهایتاً بر عهده‌ی مدیر است. کسی که از مرحله‌ی تلاش برای تأثیرگذار فراتر می‌رود و مسئولیت اقدام بر عهده‌اش گذاشته می‌شود، دیگر مشاور نیست، بلکه مدیر است.
دیگران هم کم‌و‌بیش تعریف مشابهی از مشاوره مدیریت ارائه کرده‌اند (+):
وقتی پای یک فعالیت یا مجموعه‌ای از فعالیت‌ها در میان است، هر شکلی از کمک کردن درباره‌ی تعیین محتوای این فعالیت، فرایندها یا ساختار اجرای آن را می‌توان مشاوره در نظر گرفت. به شرطی که کسی که مشورت می‌دهد در زمینه‌ی اجرا مسئولیتی نداشته باشد و صرفاً نقش کمک‌کننده را بر عهده بگیرد.
اما احتمالاً قبول دارید که نمی‌توان این‌ها را به عنوان تعریف دقیق مشاوره در نظر گرفت. در دنیای واقعی نقش «مشاور مدیریت» الزاماً به موارد فوق محدود نمی‌شود. حتی گاهی اوقات، بخش‌هایی از اجرای کار به مشاور مدیریت واگذار می‌شود. به عنوان مثال، شاید دیده باشید که بعضی شرکت‌ها نه‌تنها در تعریف فرایند #استخدام از مشاور بهره می‌گیرند، بلکه به مشاور می‌گویند که خودت در جلسه مصاحبه شغلی حاضر شو و با تک‌تک داوطلبان مصاحبه کن.
بر اساس این شواهد، کسانی مثل مارک بائیج موارد زیر را به عنوان نقش های مشاور مدیریت در دنیای واقعی فهرست کرده‌اند (+):
متخصص / پزشک: در این حالت، کارفرما معتقد است که در یک زمینه‌ی تخصصی، دانش کافی ندارد و ترجیح می‌دهد به سراغ مشاور برود. مثلاً کارفرما نمی‌داند که راه اندازی یک کسب و کار در بیرون ایران چگونه است و تصمیم می‌گیرد به سراغ مشاوری برود که در این زمینه تجربه داشته یا قبلاً به شرکت‌هایی با خواسته‌ی مشابه کمک کرده است.
گاهی هم کارفرما معتقد است که مشکل یا مشکلاتی وجود دارد و عوارض این مشکلات را هم می‌داند. اما در پی این است که «ریشه‌ی مشکل» و «روش حل مشکل» را از مشاور بپرسد. مثلاً شرکت می‌بیند که فروش افت کرده یا انگیزه کارکنان کاهش یافته است. پس تصمیم می‌گیرد از یک مشاور کمک بخواهد و بپرسد که:
مشکل دقیقاً چیست؟
ریشه های مشکل چه هستند؟
چه راهکارهایی برای حل مشکل وجود دارد؟
تسهیل گر: در این حالت، کارفرما معتقد است که خودش از دانش و اطلاعات کافی برای حل مسئله برخوردار است. اما نیاز دارد که کسی از بیرون به فرایند حل مسئله کمک کرده و مسیر کار را تسهیل کند. در این وضعیت مثلاً ممکن است مشاور، به عنوان فردی بیرونی که سوگیری‌های داخلی را ندارد، مدیریت جلسه را بر عهده بگیرد و مسیر جستجوی پاسخ را هموار کند. ما در دوره مدیریت جلسه متمم به مهارت تسهیلگری پرداخته‌ایم.
گروهی از منابع علمی و کتاب‌ها، دو اصطلاح مشاور مدیریت (Management Consultant) و مشاور کسب و کار (Business Consultant) را به شکل مترادف به کار می‌برند. اما برخی منابع ترجیح می‌دهند معنایی متفاوت برای این دو اصطلاح در نظر بگیرند.
این کار تا حدی سلیقه‌ای است. اما بد نیست از این تفاوت اطلاع داشته باشید و در خواندن متن‌ها و مقالات آن را مد نظر قرار دهید.
مشاور کسب و کار به کسی گفته می‌شود که در مورد فرایندهای کسب و کار مشاوره می‌دهد. مشاوران زیر را می‌توان به عنوان نمونه‌هایی از مشاوران کسب و کار در نظر گرفت:
مشاوره منابع انسانی
مشاوره استراتژی
مشاوره فروش / مشاوره بازاریابی / مشاوره مدیریت برند
مشاوره بازاریابی / مشاوره برندینگ
مشاوره IT و فناوری اطلاعات
مشاوره بهبود عملکرد
مشاوره بازاریابی دیجیتال (یا زیرمجموعه‌های کوچک آن مثل مشاوره طراحی سایت و سئو)
مشاوره در امور گمرکی
فردریک تیلور (Fredrick Taylor)، آرتور د لیتل (Arthur D. Little)، چارلز بدو (Charles Bedaux) و هرینگتون امرسون (Harrington Emerson) را جزو نخستین کسانی می‌دانند که اهمیت مشاوره مدیریت را درک کرده و کار مشاوره مدیریت را به شکل جدی و رسمی آغاز کرده‌اند (+). منظور از «مشاوره» در این‌جا همان چیزی است که در تعریف مشاوره مدیریت گفتیم. یعنی: «پول گرفتند و مشورت دادند، اما در نهایت اجرا و مسئولیت آن بر عهده‌ی کارفرما بود.»
برچسب: ،
